Το νεο-οθωμανικό όραμα και η συνθηκη της λωζανης

Υποθήκες για γενικευμένη αμφισβήτηση του status quo στο Αιγαίο έβαλε με τις δηλώσεις του περί Συνθήκης της Λωζάνης ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, τη στιγμή που στο εσωτερικό της χώρας του σαρώνει κάθε αντίθετη φωνή, και ενώ η Αθήνα υπό τον φόβο των προσφυγικών ροών ξορκίζει το κακό και επιχειρεί να σπρώξει το πρόβλημα «Ερντογάν» κάτω από το χαλί.

Η νέα εποχή Ερντογάν που έχει ξεκινήσει στην Τουρκία δεν έχει σχέση με το παρελθόν και θέτει όχι μόνο την Ευρώπη, τη Ρωσία, τις ΗΠΑ, αλλά και την Ελλάδα μπροστά σε νέες προκλήσεις.

Ο ιδιόμορφος τρόπος με τον οποίο εκδηλώνεται ο νεοοθωμανικός επεκτατισμός στη Θράκη, στο Αιγαίο, αλλά και στην Κύπρο, θα υποχρεώσουν σύντομα και την Αθήνα σε επανεξέταση της στρατηγικής αντιμετώπισης της τουρκικής απειλής. Και εκτός του Αιγαίου, το κρίσιμο πεδίο που θα δοκιμαστούν οι αντοχές απέναντι σε αυτό το νέο φαινόμενο του «τυφώνα Ερντογάν», θα είναι η Κύπρος? Από την οποία, παρεμπιπτόντως, με τη Συνθήκη της Λωζάνης είχε παραιτηθεί των όποιων αξιώσεων η Τουρκία?

Οι επίμαχες δηλώσεις του Ερντογάν, που έγιναν στη διάρκεια συγκέντρωσης κοινοταρχών και αυτοδιοικητικών από όλη την Τουρκία, οι οποίοι συγκροτούν έναν ισχυρό μοχλό εξουσίας του καθεστώτος, επιχειρήθηκε να παρουσιαστούν στην Αθήνα μόνο ως ένα απλό μήνυμα του Ερντογάν προς το κεμαλικό κατεστημένο και μια εσωτερική υπόθεση της Τουρκίας.


Ομως η αμφισβήτηση της Λωζάνης με αιχμή όχι τη Μοσούλη αλλά το Αιγαίο δεν ήταν ούτε ξαφνική ούτε συγκυριακή, ούτε είχε ως στόχο μόνο την αντιπολίτευση που ακολουθεί την παράδοση του κεμαλισμού. Στο ισλαμικό ΑΚΡ, που υπό την ηγεσία του Ταγίπ Ερντογάν φιλοδοξεί να αναδειχθεί στον γνήσιο απόγονο της οθωμανικής κληρονομιάς, η ιδέα της αμφισβήτησης της Συνθήκης της Λωζάνης έχει βάθος και δεν περιορίζεται μόνο στην απέχθεια των ισλαμιστών προς το κοσμικό κράτος που συγκρότησε ο Κεμάλ μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την υπογραφή της.


Μπούσουλας για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας το βιβλίο «Στρατηγικό βάθος» του Νταβούτογλου.



Εθνικιστικός ανταγωνισμός
Η εκπλήρωση των στόχων του νεοοθωμανισμού ταυτίζεται με την επέκταση τουλάχιστον της επιρροής αν όχι και της κυριαρχίας του τουρκικού κράτους στα όρια επιρροής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η ισχύς της οποίας στηρίχθηκε και στον έλεγχο των θαλασσών και κυρίως του Αιγαίου. Η επίθεση του Ερντογάν εναντίον ουσιαστικά του Κεμάλ και του Ινονού προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης CHP, που θεωρεί εαυτόν θεματοφύλακα της κεμαλικής κληρονομιάς.

Μέσα σε αυτή την αντιπαράθεση, όμως, και ενώ οι δύο πλευρές επιδίδονται σε ανταγωνισμό εθνικιστικής πλειοδοσίας ο κ. Κιλιντσάρογλου επανέφερε τους γνωστούς ισχυρισμούς ότι ο Ερντογάν? χάρισε στην Ελλάδα 16 νησιά στο Αιγαίο.

Το CHP από το 2012 με ερωτήσεις και στην Εθνοσυνέλευση προβάλλει τους ανιστόρητους ισχυρισμούς ότι η Ελλάδα με την ανοχή της κυβέρνησης Ερντογάν «κατέλαβε» και ύψωσε ελληνική σημαία σε νησιά που δεν της ανήκουν, καθώς δεν αναφέρονται ονομαστικά στις Συνθήκες και δεν καταλήφθηκαν από τον Ελληνικό Στρατό. Και στον κατάλογο αυτό το CHP είχε συμπεριλάβει μια σειρά σημαντικά για τη γεωγραφική τους θέση νησιά και νησίδες: Αγαθονήσι, Οινούσσες, Πλατιά, Θύμαινα, Φαρμακονήσι, Γυαλί, Αρκιοί, Καλόλιμνος, Παναγιά, Φούρνοι, Σύρνα, Γαύδος, Δία, Διονυσάδες, Γαϊδουρονήσι, Κουφονήσι. Σημειώνεται ότι μεταξύ των νησιών αυτών, στα οποία επικεντρώνονται οι συνήθεις παραβιάσεις και υπερπτήσεις τουρκικών μαχητικών, είναι και η Παναγιά των Οινουσσών, όπου επανειλημμένα προκαλούν εντάσεις οι Τούρκοι.

Η κυβέρνηση, αντιμέτωπη με την οικονομική κρίση, αλλά και με την προσφυγική κρίση έχει επιλέξει εδώ και καιρό και με την παρότρυνση του Βερολίνου να παίξει το χαρτί του Ερντογάν. Ετσι παρά το γεγονός ότι στα διμερή ζητήματα και στο Αιγαίο συνεχίζεται αμείωτη η αμφισβήτηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, η Αθήνα επέλεξε τους ήπιους τόνους και την επικέντρωση των διμερών σχέσεων στο Προσφυγικό όπου με τον καταλυτικό ρόλο της Αν. Μέρκελ βρέθηκε πεδίο συνεργασίας μεταξύ των δυο χώρων. Ενδεχόμενη κρίση με την Τουρκία, θα ενεργοποιήσει πιθανότατα το όπλο που διαθέτει στα χέρια του ο Τ. Ερντογάν ανοίγοντας τη στρόφιγγα των μεταναστευτικών ροών.

Αυτός είναι και ένας από τους σημαντικότερους λόγους που η Αθήνα επιχειρεί να κρατήσει χαμηλά τους τόνους με την Αγκυρα ακόμη και όταν τίθενται ζητήματα όπως αυτό που έθεσε ο Ερντογάν. Ομως αυτό δεν πρέπει να διαστρεβλώνει την πραγματική κατάσταση που διαμορφώνεται στις διμερείς σχέσεις και να εμποδίζει τη διαυγή ανάγνωση των δηλώσεων Ερντογάν.

Απρόβλεπτος και αδίστακτος
Ο Τούρκος ηγέτης είναι πλέον απρόβλεπτος και έχει αποδείξει ότι δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο, ακόμη και στρατιωτικό, προκειμένου να πετύχει τους στόχους του. Με τις δηλώσεις του περί Λωζάνης κάνει ένα σημαντικό βήμα μπροστά σε ό,τι αφορά το πλαίσιο της μέχρι τώρα αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας από τον τουρκικό αναθεωρητισμό. Ο Τ. Ερντογάν δεν ομιλεί πλέον για υφαλοκρηπίδα, εναέριο χώρο ή θαλάσσια σύνορα, ούτε αναφέρεται σε νησίδες, βραχονησίδες κλπ.

Ο Τούρκος ηγέτης με την αναφορά του στην «αδικία» που έγινε εις βάρος της Τουρκίας, «τα νησιά που μας πήραν και αφήσαμε τα τζαμιά και τα μνημεία μας», βάζει το θεμέλιο ενός επικίνδυνου αλυτρωτισμού που είναι στραμμένος προς τα δυτικά και το Αιγαίο.

Στο πλαίσιο αυτό οι δηλώσεις του Ερντογάν ότι «τα σημερινά προβλήματα, η υφαλοκρηπίδα, ο εναέριος χώρος, τα θαλάσσια σύνορα υπάρχουν γιατί όσοι διαπραγματεύτηκαν τη Συνθήκη δεν στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων», απονομιμοποιούν στο εσωτερικό της Τουρκίας κάθε συζήτηση με την Ελλάδα για εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης σε ζητήματα όπως η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας.

Σε ό,τι αφορά τη Συνθήκη της Λωζάνης η Τουρκία έχει φροντίσει μονομερώς να ανατρέψει εκείνες τουλάχιστον τις προβλέψεις που αφορούν την προστασία και σεβασμό των δικαιωμάτων της ελληνορθόδοξης κοινότητας. Υπό την ένοχη σιωπή της διεθνούς κοινότητας η Τουρκία με δυο μεγάλες επιχειρήσεις εθνοκάθαρσης το 1955 και το 1964 ξερίζωσε οριστικά την ακμάζουσα μειονότητα σε Πόλη, Ιμβρο και Τένεδο ανατρέποντας έτσι μια κρίσιμη διάταξη της Συνθήκης της Λοζάνης.

Αχμετ Νταβούτογλου
Ο θεωρητικός και εμπνευστής του νέου τουρκικού δόγματος

Οι δηλώσεις Ερντογάν δεν θα έπρεπε να προκαλούν έκπληξη καθώς δεν πρόκειται για μια ξαφνική έμπνευση του Τούρκου πρόεδρου. Ο Αχμέτ Νταβούτογλου, ο θεωρητικός του νεοοθωμανισμού, έχει περιγράψει με σαφήνεια το δόγμα του ΑΚΡ στην εξωτερική πολιτική που όπως αναφέρει χαρακτηριστικά «το γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα των νησιών του Αιγαίου βρίσκεται υπό ελληνική κυριαρχία αποτελεί το σημαντικότερο αδιέξοδο της πολιτικής της εγγύς θαλάσσιας περιοχής της Τουρκίας».

«Η υποχώρηση του οθωμανικού κράτους ξεκίνησε πρωτίστως με την απώλεια επιρροής του πάνω στις περιφερειακές θάλασσες...

Η διάλυση του οθωμανικού κράτους στα Βαλκάνια, που ξεκίνησε με την εξέγερση της Ελλάδας, βρίσκεται σε άμεση σχέση με την εξάλειψη της θαλάσσιας ισχύος του στην Ανατολική Μεσόγειο.

?Η εγγύτητα ενός σημαντικού μέρους των ελληνικών νησιών στη μικρασιατική ακτή σε τέτοιο βαθμό ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως επιχειρησιακή βάση εναντίον της Μικράς Ασίας και η περικύκλωση των υδάτινων δρόμων που εξασφαλίζουν το πέρασμα από την Προποντίδα στη Μεσόγειο από αυτά τα νησιά, αξιολογείται από την Τουρκία ως ένα πολύ σοβαρό κενό ασφαλείας. Σήμερα γίνονται ορατά τα αποτελέσματα της στρατηγικής αμέλειας που επιδείχθηκε στο ζήτημα της απεμπόλησης του ελέγχου των νησιών του Αιγαίου, ούτως ώστε να εγκαταλειφθούν μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο...».

Αυτά τα αποσπάσματα από το βιβλίο του Α. Νταβούτογλου «Στρατηγικό Βάθος» αποτελούν το ιδεολογικό υπόβαθρο της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια και φυσικά των τελευταίων δηλώσεων του Τούρκου προέδρου.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗΣ


Σχέδιο φιν­λαν­δοποίησης

Στόχος της Τουρκίας είναι κυρίως η φινλανδοποίηση του Αιγαίου και η επιβολή της συνδιαχείρισης και συνεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων που ενδεχομένως εντοπιστούν.

Πηγή