Χρειάζεται ένας πόλεμος για να ανακάμψει το αργό;

Στις διεθνείς αγορές εμπορευμάτων μόνο μία φορά κατά το παρελθόν παρατηρήθηκε μια τόσο μεγάλη πτώση των τιμών του πετρελαίου. Ηταν στα μέσα της δεκαετίας του 1980, μετά τις δύο πετρελαϊκές κρίσεις της προηγούμενης δεκαετίας (1974 και 1979). Είχε προηγηθεί η εκτίναξη της τιμής του αργού στα 110 δολάρια το βαρέλι (σε σημερινές τιμές δολαρίου) στις αρχές της δεκαετίας του 1980 λόγω του πολέμου Ιράν - Ιράκ που είχε ξεσπάσει.

Στο πρώτο ιστορικό προηγούμενο κατάρρευσης της πετρελαϊκής αγοράς, ωστόσο, οι τιμές δεν κατρακύλησαν τόσο γρήγορα όσο τη φορά αυτή. Και τότε οι τιμές είχαν πέσει κατά 75% από το «peak» τους, αλλά όχι σε 18-19 μήνες, όπως συνέβη τώρα. Οι αναλυτές που, όταν στα μέσα του 2014 άρχισαν να παίρνουν την κατιούσα οι τιμές, προέβλεπαν ότι η αγορά θα σταθεροποιούνταν όταν η πτώση θα έφθανε στο 50%, για να αρχίσει και πάλι να ανακάμπτει, διαψεύστηκαν περίτρανα. Ηταν εκείνοι που το καλοκαίρι του 2015, όταν το αργό είχε πέσει στα 60 δολάρια το βαρέλι (με απώλειες, δηλαδή, 45% μέσα σε ένα 12μηνο), είχαν προαναγγείλει την ανάκαμψη των τιμών το φθινόπωρο, μόλις έπεφταν οι θερμοκρασίες στο ενεργοβόρο Βόρειο Ημισφαίριο του πλανήτη.

Αντί όλων αυτών, οι τιμές έπεσαν τον Ιανουάριο εν μέσω πολικού ψύχους στη Νέα Υόρκη και στα ανατολικά παράλια των ΗΠΑ (εκεί που παίζεται το παιχνίδι και στις αγορές πετρελαίου, δηλαδή) κάτω από τα 30 δολάρια το βαρέλι. Αφορμή ήταν η νωρίτερα από το αναμενόμενο εφαρμογή της συμφωνίας που υπέγραψαν το περασμένο καλοκαίρι Ουάσιγκτον και Τεχεράνη για τον τερματισμό των κυρώσεων της διεθνούς κοινότητας στο Ιράν. Η αιτία είναι εν μέρει η επικείμενη επιστροφή του ιρανικού πετρελαίου στις αγορές. Δεν είναι όμως μόνο το Ιράν που θα αυξήσει τη συνολική προσφορά πετρελαίου στην αγορά. Είναι και η απόφαση της Σαουδικής Αραβίας να διατηρήσει σταθερή την παραγωγή της.

Το παιχνίδι του Ριάντ

Το Ριάντ αποφάσισε, δηλαδή, να μην ξανακάνει το λάθος που είχε κάνει προ 30ετίας, όταν μόνο αυτό από τους εταίρους στον OPEC είχε μειώσει την παραγωγή του για να στηρίξει την αγορά, με αποτέλεσμα να χάσει η Σαουδική Αραβία μερίδιο στην παγκόσμια πετρελαϊκή πίτα. Σημειωτέον ότι η παραγωγή του πετρελαϊκού καρτέλ όχι μόνο παραμένει σταθερή αλλά αυξάνεται. Υπενθυμίζεται ότι το περασμένο φθινόπωρο ο OPEC αποφάσισε να ανεβάσει τα όρια παραγωγής του από τα 30 στα 31,5 εκατ. βαρέλια ημερησίως για να καλύψει (να «νομιμοποιήσει» ακριβέστερα) τις υπερβάσεις των πλαφόν από τα κράτη-μέλη, που παρήγαγαν ήδη 31,4 εκατ. βαρέλια ημερησίως.

Αυτά από την πλευρά της προσφοράς. Σε ό,τι αφορά τη ζήτηση, αυτή πέφτει πρωτίστως λόγω της (επίσης απρόβλεπτης από τους ειδικούς) επιβράδυνσης του ρυθμού οικονομικής δραστηριότητας της Κίνας, δευτερευόντως λόγω των ισχνών ρυθμών ανάπτυξης στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία και τριτευόντως λόγω της παρατηρούμενης απροθυμίας των αμερικανών καταναλωτών να αποκαταστήσουν πλήρως τις προ της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 βουλιμικές ενεργειακές  συνήθειές τους.

Τώρα οι ατυχήσαντες (για άλλη μία φορά) ειδικοί προβλέπουν παράταση της περιόδου των χαμηλών ενεργειακών τιμών ως τουλάχιστον το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους. Φοβούνται μάλιστα ότι οι τιμές θα χάσουν άλλο ένα 30%-35% από τα σημερινά επίπεδα πέφτοντας κάτω από τα 20 δολάρια το βαρέλι. Αυτή η προοπτική προοιωνίζεται ένα πάμφθηνο γέμισμα των δεξαμενών κεντρικής θέρμανσης τον ερχόμενο Απρίλιο ώστε να είμαστε τουλάχιστον κατοχυρωμένοι για τον απρόβλεπτο από πολλές απόψεις επόμενο χειμώνα και κρίνεται από αξιόπιστους διεθνείς οργανισμούς και think tanks εξόχως επικίνδυνη.

Πόλεμος πάντων πατήρ;

Το εδρεύον στο Οχάιο των ΗΠΑ και στο Λουξεμβούργο ερευνητικό Ινστιτούτο International Strategic Analysis (ISA), για παράδειγμα, προειδοποιεί: «Η κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου το 1986 και το 1987 οδήγησε στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης λίγα χρόνια αργότερα. Τριάντα χρόνια μετά η επανάληψη της ιστορίας κινδυνεύει να οδηγήσει σε εξίσου μεγάλες διεθνείς ανακατατάξεις. Και θα τερματιστεί με μια στροφή 180 μοιρών του OPEC με δραστικές μειώσεις της πετρελαϊκής προσφοράς είτε με μια πολεμική ανάφλεξη στον Περσικό στην οποία θα εμπλακούν η Σαουδική Αραβία και το Ιράν».

Με τον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία να μαίνεται - πρόκειται για έναν πόλεμο στις εχθροπραξίες του οποίου μετέχουν, ως γνωστόν, δυνάμεις της Δύσης και η Ρωσία - εύκολα υποψιάζεται κανείς ότι ενδεχόμενη επέκταση της ανάφλεξης στην περιοχή ίσως να μη συμπεριλάβει μόνο τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν. Εξάλλου η Ρωσία, μια χώρα απολύτως εξαρτώμενη οικονομικά από τις εξαγωγές ενέργειας, πλήττεται πολύ περισσότερο από άλλες οικονομίες του Κόλπου από την κατάρρευση των ενεργειακών τιμών, διότι το κόστος άντλησης πετρελαίου και φυσικού αερίου είναι γι' αυτήν κατά πολύ υψηλότερο συγκριτικά με το κόστος για τις χώρες του Περσικού.

Οι ευθύνες της Ουάσιγκτον

Η πόρτα του φρενοκομείου της Μέσης Ανατολής μοιάζει εύκολο να ανοίξει. Και η ευθύνη, αν συμβεί αυτό, θα βαραίνει ασφαλώς τη Δύση - και δη την Ουάσιγκτον. Επειδή η Ουάσιγκτον θα μπορούσε, έστω και σε προεκλογική περίοδο, κάλλιστα να πιέσει για μια αλλαγή πολιτικής από τον OPEC ή να δώσει κίνητρα για κάτι τέτοιο. Η Σαουδική Αραβία δεν έχει λόγο να πάρει πρωτοβουλίες για την εξομάλυνση της πετρελαϊκής αγοράς. Διατηρώντας αμείωτη την παραγωγή της διατηρεί το μερίδιο στην αγορά, ενώ οι χαμηλές τιμές εξουθενώνουν οικονομικά τους ανταγωνιστές της αμερικανούς παραγωγούς σχιστολιθικού πετρελαίου. Επίσης προσδοκά σε γρήγορη ανάκαμψη των οικονομικών της όταν αρχίσουν να ανακάμπτουν οι τιμές λόγω χαμηλού κόστους άντλησης του πετρελαίου.

Η σημερινή κατάσταση ζημιώνει μεν την αμερικανική παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου, ζημιώνει όμως πολύ περισσότερο τους μείζονες πολιτικούς ανταγωνιστές της Ουάσιγκτον στη νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, που είναι η Ρωσία και ειδικότερα το καθεστώς του Πούτιν. Το ερώτημα που ανακύπτει είναι αν για μια διόλου σίγουρη πολιτική αποσταθεροποίηση στη Μόσχα αξίζει το ρίσκο να ανοίξει το κουτί της Πανδώρας στη Μέση Ανατολή.

ΤΟ ΕΙΔΑΜΕ ΕΔΩ