Τι συμβαίνει με την περιουσία κάποιου όταν γίνεται μοναχός

Η συζήτηση για την τύχη της περιουσίας ενός μοναχού ξεκίνησε με αφορμή την επιθυμία ενός γνωστού με θρησκευτικές ανησυχίες, ο οποίος θέλει να αποκτήσει μοναχική κουρά και να απαρνηθεί τα εγκόσμια.

Γράφει ο Γιώργος Λαμπίρης

Αποφασισμένος ότι δεν θα παντρευτεί και ότι δεν θα κάνει παιδιά, επιθυμία του ήταν να γίνει μοναχός. Μιλώντας για τα διαδικαστικά του πράγματος, με έκπληξη μου μετέφερε την υποχρέωση που επιβάλλει το θρησκευτικό δίκαιο σε όσους αποφασίζουν να γίνουν μοναχοί.

«Με την κουρά ο μοναχός χάνει την περιουσία του, η οποία περιέρχεται αυτοδίκαια στη μονή της μετανοίας του», ήταν η δήλωσή του η οποία προκάλεσε την έκπληξή μου.

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ο μοναχός είναι υποχρεωμένος να παραδώσει το σύνολο της περιουσίας του στο μοναστήρι, στο οποίο πρόκειται να διαμείνει για τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του.

Όποιος γίνει μοναχός είναι σαν να έχει πεθάνει

Σε επικοινωνία του newsbeast.gr με δικηγόρο, ο οποίος γνωρίζει με λεπτομέρεια τα ζητήματα μοναστικού βίου, διευκρινίζει ότι όποιος γίνει μοναχός θεωρείται ότι έχει απαρνηθεί τη ζωή του και είναι σαν να έχει πεθάνει.

Όπως αναφέρεται σχετικά σε άρθρα του νόμου ΓΥΙΔ/1909 «Περί Γενικού Εκκλησιαστικού Ταμείου και Διοικήσεως Μοναστηριών»: «Ο καρείς μοναχός τεθνηκώς το βίω λογίζεται και για το λόγο αυτό κληρονομείται δις, ήτοι αφενός από, και δια, της κουράς και αφετέρου από του πραγματικού θανάτου τους».

Επομένως η μονή κληρονομεί δύο φορές την περιουσία του μοναχού, ο οποίος εγκαταβιώνει σε αυτή. Μία μετά την κουρά και μία μετά το φυσικό του θάνατό.

Εξαιρέσεις πριν την κουρά

Παρόλ' αυτά, πριν την κουρά υπάρχουν και περιπτώσεις, στις οποίες ένας μοναχός δεν είναι υποχρεωμένος να παραχωρήσει το σύνολο της περιουσίας του στο μοναστήρι. Σύμφωνα με το άρθρο 101 εδάφιο α’ του καταστατικού χάρτη του Αγίου Όρους η ακίνητη περιουσία του μοναχού περνάει στα χέρια της μονής μόνο εάν εκείνος τη διαθέσει εγγράφως σε αυτή, ενώ η μεταβίβαση της κινητής περιουσίας του στη μονή γίνεται με συμβολαιογραφικό έγγραφο.

Επί της ουσίας, ένας μοναχός δεν είναι υποχρεωμένος να παραδώσει την περιουσία του στη μονή. Προϋπόθεση είναι να έχει συντάξει διαθήκη πριν την κουρά.

Πρέπει επίσης να είναι έγκυρη και να μην έρχεται σε αντίθεση με τις διατάξεις του αναγκαστικού δικαίου.

Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να την παραχωρεί στους συγγενείς πρώτου βαθμού, οι οποίοι έχουν νόμιμο δικαίωμα στην περιουσία, όπως ορίζει ο νόμος.

Το σκεπτικό της διάθεσης της περιουσίας ενός μοναχού στη μονή βασίζεται στο γεγονός ότι όλα τα μοναστήρια είναι κοινόβια από το 1992 και ύστερα και επομένως τα πάντα είναι κοινά: στέγη, εργασία, φαγητό και προσευχή.

Τι συμβαίνει όταν κάποιος εγγραφεί στα μοναχολόγια ενός μοναστηριού

Χαρακτηριστικό είναι ότι από τη στιγμή που ένας μοναχός γράφεται στα μοναχολόγια κάποιας μονής, οι λεγόμενοι αναγκαίοι κληρονόμοι, όπως είναι οι γονείς, η σύζυγος, τα παιδιά και τα αδέρφια χάνουν το δικαίωμα στην κληρονομιά, η οποία είναι αμέσως απαιτητή και καθορίζεται με βάση τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα.

Περιπτώσεις κληρονομιάς, γονικής παροχής ή δωρεάς

Επίσης, εάν ένας μοναχός μετά την είσοδό του στη μονή αποκτήσει κληρονομιά ή άλλο περιουσιακό στοιχείο με δωρεά και σε αυτή την περίπτωση ανήκουν στη μονή.

Σε αυτή την περίπτωση, ο μοναχός διατηρεί μόνο το δικαίωμα της επικαρπίας στη μισή περιουσία που περιέρχεται στη μονή. Πρακτικά το μοναστήρι διατηρεί την κυριότητα, ενώ ο μοναχός έχει περιορισμένη πρόσβαση στην περιουσία χωρίς να μπορεί να την εκμεταλλευτεί. Η επικαρπία έχει περιορισμένη χρονική ισχύ, για παράδειγμα για όσα χρόνια βρίσκεται στη ζωή ο μοναχός.

Ωστόσο εάν ο μοναχός αποκτήσει περιουσία με δωρεά ή γονική παροχή, αφού χριστεί μοναχός (μετά την κουρά), η περιουσία περιέρχεται στον ίδιο, ο οποίος μπορεί να τη διαθέσει, αλλά όχι με τη μορφή δωρεάς. Δηλαδή εάν πουλήσει ένα ακίνητο θα πρέπει να λάβει χρήματα από τη συγκεκριμένη διαδικασία.

Εάν δεν τη διαθέσει, η περιουσία αυτή μετά το θάνατο του περιέρχεται η μισή στη μονή και η υπόλοιπη μισή στην Εκκλησία της Ελλάδος.

Πώς γίνεται κάποιος μοναχός

Για να γίνει κάποιος μοναχός περνάει από τη διαδικασία της «κουράς». Κατά τη συγκεκριμένη τελετουργία κουρεύεται σταυρωτά το μαλλί του νέου μοναχού, γεγονός που σηματοδοτεί την είσοδό του στο σώμα της Εκκλησίας.

Η διαδικασία της κουράς, γίνεται στη μονή της μετανοίας, εκεί δηλαδή που πρόκειται να παραμείνει στο εξής ο υποψήφιος μοναχός. Κατά τη διάρκεια της κουράς, ο μοναχός δίνει τις υποσχέσεις της σαρκικής εγκράτειας, της υπακοής και της ακτημοσύνης, παρουσία του Γέροντα (Ηγούμενου) του μοναστηριού.

Πριν την κουρά προηγούνται τρία χρόνια δοκιμασίας στη μονή στην οποία πρόκειται να μονάσει ο υποψήφιος μοναχός για το υπόλοιπο της ζωής του.

Για την είσοδο κάποιου στο στάδιο των δοκίμων και την έγγραφή του στον κατάλογο των δοκίμων της Μονής, απαιτούνται οι εξής προϋποθέσεις:

1. Να έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του.
2. Να έχει υποβάλλει σχετική αίτηση στον Ηγούμενο της Μονής στην οποία επιθυμεί να μονάσει.
3. Να υπάρχει σχετική προηγούμενη απόφαση του Συμβουλίου της Μονής.
4. Έγκριση του Οργανισμού Διοίκησης Μοναστηριακής Περιουσίας.

Επίσης η υπηρεσία κοντά σε αρχιερέα θεωρείται ως αντίστοιχη δοκιμασία κι έτσι ο δόκιμος μπορεί να εισαχθεί στη μονή ύστερα από πρόταση του αρχιερέα.

Η κουρά αποδεικνύεται με έγγραφη βεβαίωση του οικείου μητροπολίτη που στηρίζεται σε υπεύθυνη δήλωση του ηγουμενοσυμβουλίου ότι ο συγκεκριμένος μοναχός είναι εγγεγραμμένος στο μητρώο των μοναχών της μονής. Ωστόσο αυτό δεν αποκλείει ότι μπορεί κάποιος να αποδείξει ότι είναι μοναχός με άλλο τρόπο. 

Πηγή