2 ελληνικά μνημεία διακρίθηκαν στα βραβεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς

H Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Europa Nostra ανακοίνωσαν τους νικητές των βραβείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πολιτιστική Κληρονομιά για το 2016. Στην κατηγορία «Αποκατάσταση», δύο έργα από την Ελλάδα απέσπασαν το βραβείο. Πρόκειται για τον Βυζαντινό Ναό Αγίου Πέτρου στην Καστάνια Μάνης και τον Παραδοσιακό νερόμυλο στον Άγιο Γερμανό Πρεσπών. Τα βραβεία θα απονεμηθούν στις 24 Μαΐου 2016 στη Μαδρίτη.

Συνολικά κατατέθηκαν 187 υποψηφιότητες που υποβλήθηκαν από φορείς αλλά και ιδιώτες από 36 ευρωπαϊκά κράτη. Ανεξάρτητη επιτροπή εμπειρογνωμόνων επέλεξε τους νικητές. Κατέληξαν να βραβεύσουν 28 οικοδομήματα από 16 χώρες, τα οποία επιλέχθηκαν για το υποδειγματικό τους έργο στους τομείς της αποκατάστασης, έρευνας, μακροχρόνιας προσφοράς στον πολιτισμό.

Ναός Αγίου Πέτρου στην Καστάνια Μάνης



Ο ναός του Αγίου Πέτρου είναι το αρχαιότερο από τα δέκα βυζαντινά μνημεία του χωριού Καστάνια. Πρόκειται για ένα απλό τετρακιόνιο σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό του όψιμου 12ου αιώνα, με νάρθηκα με μορφή στοάς, ο οποίος προστέθηκε στα δυτικά του ναού κατά τον 13ο αιώνα, και ένα πυργοειδές κωδωνοστάσιο που οικοδομήθηκε το 1813. Ο ναός ήταν σε κακή κατάσταση διατήρησης πριν την έναρξη των εργασιών και αντιμετώπιζε σοβαρά δομοστατικά και οικοδομικά προβλήματα εξ αιτίας της έκθεσης του τόσο στη φθορά του χρόνου, όσο και λόγω εγγενών κατασκευαστικών αδυναμιών και ατυχών παλαιότερων επεμβάσεων. Ο εξαιρετικής ποιότητας βυζαντινός τοιχογραφικός διάκοσμος του μνημείου είχε επίσης υποστεί σοβαρές φθορές κατά τη διάρκεια της διάρκειας 800 ετών ιστορίας του ναού.

Η υψηλής ποιότητας αποκατάσταση του ναού περιέλαβε την εξασφάλιση της στατικής επάρκειας του κτηρίου και τη συντήρηση του εσωτερικού του διακόσμου. Η φροντίδα που δόθηκε σε κάθε πτυχή του έργου είναι αξιοσημείωτη. Οι κριτές σημείωσαν «τη σημασία και τη σπουδαιότητα αυτού του Ευρωπαϊκού μνημείου, που αποτελεί εικόνα της Βυζαντινής συμβολής στον Ευρωπαϊκό πολιτισμό». Οι τοιχογραφίες του ναού, οι οποίες ήταν δυσδιάκριτες πριν από τις εργασίες, είναι τώρα δυνατόν να μελετηθούν αναλυτικά και αναμφίβολα θα αποτελέσουν υλικό μεγάλης αξίας για τους μελετητές της Ύστερης Βυζαντινής τέχνης. Επίσης, κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης, αποκαλύφθηκαν κάτω από την επικεράμωση τμήματα της τοιχοποιίας τα οποία είχαν αποκρύψει μεταγενέστερες επεμβάσεις. «Η υψηλή ποιότητα της εργασίας τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό είναι αξιέπαινη και αναδεικνύει πολλές σημαντικές πτυχές της βυζαντινής τέχνης και αρχιτεκτονικής της περιόδου, ιδιαίτερα αξιοσημείωτη είναι η κατασκευασμένη κατά το πλινθοπερίκλειστο σύστημα δομής τοιχοποιία, η οποία συντηρήθηκε εξαιρετικά.

Η αποκατάσταση της εξαιρετικής αυτής εκκλησίας έτυχε θερμής υποδοχής από την τοπική κοινότητα η οποία είχε πλήρη επίγνωση των πολιτιστικών και οικονομικών διαστάσεων του έργου. Ο ενθουσιασμός τους ήταν εμφανής στους εορτασμούς που διοργανώθηκαν για την ολοκλήρωση του έργου. Η διατήρηση του ναού του Αγίου Πέτρου έχει προσελκύσει νέο τουριστικό ενδιαφέρον για το απομακρυσμένο χωριό της Καστάνιας και μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για περισσότερες πρωτοβουλίες για τη διατήρηση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς του. Η κριτική επιτροπή σημείωσε ότι “η συνεργασία ιδιωτικών και δημόσιων φορέων, προκειμένου να καταστεί δυνατή η αποκατάσταση και η υλοποίηση του έργου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, αποτελούν ένα θαυμάσιο παράδειγμα του τι μπορεί να επιτευχθεί σε πολλές παρόμοιες εκκλησίες της περιοχής. Τα παραπάνω είναι ιδιαίτερα σημαντικά λαμβανομένων υπ’ όψιν των δυσμενών οικονομικών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή. Πρόκειται για ένα πρότυπο για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς σε ευρύτερη βάση στην Ευρώπη”.

Παραδοσιακός νερόμυλος στον Άγιο Γερμανό Πρεσπών



Από τους 20 νερόμυλους της περιοχής των Πρεσπών, μόνο ο νερόμυλος του Αγ. Γερμανού έχει πλήρως αποκατασταθεί. Ο μύλος, που βρίσκεται στην ορεινή ζώνη του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών, κατασκευάστηκε το 1930. Ο νερόμυλος είναι πλήρως λειτουργικός, με τρεις διαφορετικούς μηχανισμούς: τον αλευρόμυλο για το άλεσμα των σιτηρών, τη νεροτριβή για το πλύσιμο των ρούχων και το μαντάνι για την τελική επεξεργασία των αργαλίσιων υφαντών. Η αποκατάστασή του περιλάμβανε την επισκευή του κτίσματος, που ήταν σε κρίσιμη κατάσταση, την ανακατασκευή των κατεστραμμένων μηχανισμών, την ανακατασκευή του συστήματος υδροδότησης του μύλου και την προσθήκη νέων κατασκευών στον περιβάλλοντα χώρο του μύλου, για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των επισκεπτών. “Με αυτό το Βραβείο, επιβραβεύουμε την αποκατάσταση αυτού του προβιομηχανικού μύλου ως ιδιαίτερα χαρακτηριστικού δείγματος της βιομηχανικής εξέλιξης στην Ευρώπη. Η πολυπλοκότητα του μύλου και του συστήματος υδροδότησής του είναι μοναδική και έχει αποκατασταθεί με την εφαρμογή ειδικής γνώσης υψηλού επιπέδου,” σχολίασαν οι κριτές.

Το έργο ήταν φιλόδοξο, εφόσον είχε ως στόχο τη δημιουργία ενός «ζωντανού μνημείου» της βιομηχανικής κληρονομιάς της περιοχής, αλλά και την επαναφορά της παραγωγής βρώσιμου αλευριού, που με τη σειρά της θα ενισχύσει και θα υποστηρίξει παραδοσιακές δραστηριότητες στο χωριό, καθώς και την καλλιέργεια βιολογικών σιτηρών στην ευρύτερη περιοχή.

Το έργο υποστηρίχθηκε ενεργά από εθελοντές και ολόκληρη την τοπική κοινότητα, με τους κατοίκους του χωριού να εκφράζουν από την αρχή τον ενθουσιασμό τους και να αφιερώνουν χρόνο στις διαδικασίες κατασκευής και λειτουργίας του νερόμυλου. Οι κριτές αναγνώρισαν “την υψηλή επιμορφωτική και κοινωνική συμβολή του έργου στην οικονομική και περιβαλλοντική ανάπτυξη του χωριού και της περιοχής σε μια ευρύτερη κλίμακα. Πέραν αυτού, το έργο εμπνέειμια διασυνοριακή σύμπραξη σ’ αυτήν την παραμεθόριο ζώνη, συμβάλλοντας σε μια πολιτιστική συνεργασία καλής γειτονίας και φιλίας”. Το ίδιο το έργο είχε σαν όραμα να αποτελέσει ένα σημείο αναφοράς μέσα στο Τριεθνές Διασυνοριακό Πάρκο μεταξύ της Ελλάδας, της Αλβανίας και της FYROM, που εκφράζει τις κοινές πολιτιστικές αξίες μεταξύ αυτών των τριών κρατών. “Αυτό το έργο αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα και για άλλα παρόμοια μνημεία σ’ αυτή την όμορφη περιοχή. Ο κοινωνικός του αντίκτυπος, όπως επίσης και η διατήρηση αυτού του εξαιρετικού δείγματος βιομηχανικής κληρονομιάς, αξίζουν τη μέγιστη διάκριση,” σημείωσαν οι κριτές.

Πηγή