To Δέλτα του Αξιού

Ο ποταμός Αξιός

Ο Αξιός, είναι ένας από τους μεγαλύτερους ποταμούς της Βαλκανικής χερσονήσου, με συνολικό μήκος 380 χιλιομέτρων. Έχει τις πηγές του στο Σερβοαλβανικό Σκάρδο, στην πρώην Γιουγκοσλαβία, στο έδαφος της οποίας βρίσκεται και το μεγαλύτερο τμήμα του. Στο ελληνικό έδαφος ο ποταμός διασχίζει τους νομούς Κιλκίς και Θεσσαλονίκης και μετά από μία πορεία 80 περίπου χιλιομέτρων, εκβάλλει στο Θερμαϊκό κόλπο. Η λεκάνη απορροής του ποταμού ανέρχεται σε 23.747 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Το 90% περίπου της λεκάνης απορροής βρίσκεται στην πρώην Γιουγκοσλαβία και το υπόλοιπο στην Ελλάδα (στο νομό Φλώρινας και στην πεδιάδα του Αξιού).

Το Δέλτα του Αξιού

Το Δέλτα του Αξιού αποτελεί τμήμα ενός ευρύτερου συμπλέγματος υγροτόπων στο οποίο συμπεριλαμβάνονται οι εκβολές του ποταμού Λουδία και το Δέλτα του Αλιάκμονα, στα δυτικά.

Ιστορική εξέλιξη

Κατά τον 5ο π.Χ. αιώνα, η σημερινή πεδιάδα της Θεσσαλονίκης γνωστή και ως Καμπανία, καλυπτόταν από τη θάλασσα ενώ η Πέλλα, πρωτεύουσα τότε του Μακεδονικού κράτους, ήταν σχεδόν παραλιακή πόλη χτισμένη στο μυχό του Θερμαϊκού κόλπου. Στον κόλπο χύνονταν τρεις ποταμοί, ο Γαλλικός ή Εχέδωρος, ο Αξιός και ο Αλιάκμονας και αρκετοί χείμαρροι. Με την πάροδο του χρόνου, γύρω στον 1ο π.Χ. αιώνα, τα φερτά υλικά των δύο μεγαλύτερων ποταμών (του Αξιού και του Αλιάκμονα) εγκλώβισαν ένα τμήμα της θάλασσας μπροστά στο λιμάνι της Πέλλας. Έτσι, δημιουργήθηκε η λιμνοθάλασσα του Λουδία, που μέχρι τον 5ο μ.Χ. αιώνα αποκόπηκε τελείως από τη θάλασσα με αποτέλεσμα τη δημιουργία της λίμνης Λουδία ή Γιαννιτσών όπως ονομάστηκε αργότερα.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, η αβαθής λίμνη των Γιαννιτσών με εκτεταμένα έλη και πυκνή βλάστηση κατελάμβανε όλο το κεντρικό τμήμα της πεδιάδας. Ο Αξιός έρεε ανατολικά της Χαλάστρας και χυνόταν στο Θερμαϊκό κόλπο νότια του Καλοχωρίου όπου σχημάτιζε το Δέλτα του. Σε περιόδους έντονων βροχοπτώσεων, ο ποταμός πλημμύριζε και κατέκλυζε μεγάλο μέρος της πεδιάδας ενώ οι προσχώσεις που δημιουργούσε στο Δέλτα του, απειλούσαν να κλείσουν την είσοδο του λιμανιού της Θεσσαλονίκης. Ο ποταμός Λουδίας οδηγούσε την περίσσεια των νερών της λίμνης προς το Θερμαϊκό κόλπο και δημιουργούσε εκτεταμένους βάλτους.

Η αύξηση του πληθυσμού της πεδιάδας, η οποία το 1922 με τη μικρασιατική καταστροφή δέχθηκε εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες που είχαν ανάγκη γεωργικής γης, αλλά και η ανάγκη αντιμετώπισης της ελονοσίας που μάστιζε την περιοχή, ήταν οι βασικότεροι λόγοι οι οποίοι οδήγησαν στην εκτεταμένη αποξήρανση των ελών.

Τα εγγειοβελτιωτικά έργα της περιόδου 1928-1943 άλλαξαν ολοκληρωτικά τη φυσιογνωμία της περιοχής. Η λίμνη των Γιαννιτσών και τα έλη του Λουδία αποξηράνθηκαν. Ο Λουδίας μετατράπηκε σε αποστραγγιστική τάφρο που οδηγούσε πλέον τα νερά του αποστραγγιστικού δικτύου της πρώην λίμνης στο Θερμαϊκό. Αργότερα, ο κίνδυνος πρόσχωσης του λιμανιού της Θεσσαλονίκης από τον Αξιό, επέβαλε την εκτροπή της κοίτης του ποταμού δυτικά της παλιάς. Έτσι, το 1934, η κοίτη του ποταμού ευθυγραμμίστηκε στο ύψος της κοινότητας Ανατολικού και κατασκευάστηκαν αντιπλημμυρικά αναχώματα κατά μήκος της. Τα εγγειοβελτιωτικά έργα συνεχίστηκαν μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ενώ το 1961 λειτούργησε πλήρως το πρώτο ολοκληρωμένο δίκτυο της πεδιάδας της Θεσσαλονίκης.

Τα φερτά υλικά που συνέχισε να εναποθέτει ο ποταμός μετά την εκτροπή του στη νέα θέση των εκβολών του, δημιούργησαν το Δέλτα όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Το παλιό Δέλτα με τον καιρό διαβρώθηκε από τη θάλασσα αφού σταμάτησε να δέχεται το πλούσιο σε φερτά υλικά νερό του ποταμού. Οι κλιματικές συνθήκες, η ανάμειξη του γλυκού με το αλμυρό νερό και τα υλικά που φέρνει το ποτάμι, δημιούργησαν στη θέση του νέου Δέλτα έναν υγρότοπο από τους σημαντικότερους της Ευρώπης με πολλαπλές αξίες για τον άνθρωπο.

Ο υγρότοπος σήμερα

Ο υγρότοπος σήμερα περιλαμβάνει τόσο περιοχές φυσικές όπου η παρουσία του ανθρώπου είναι ελάχιστη όσο και περιοχές στις οποίες αναπτύσσεται έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα.

Το φυσικό τμήμα του υγροτόπου καλύπτεται από εκτεταμένους αλμυρόβαλτους που επικρατούν κατά μήκος της ακτής της θάλασσας. Οι πλούσιες φερτές ύλες του ποταμού δημιούργησαν μικρές αβαθείς λιμνοθάλασσες στο Δέλτα και αμμονησίδες που συχνά εποικίζονται από πλούσια και πυκνή βλάστηση. Ψηλά δένδρα και θάμνοι υψώνονται στις όχθες και σε νησίδες στην κοίτη του ποταμού. Το φυσικό τμήμα του υγροτόπου, διακόπτεται από αποστραγγιστικά κανάλια που οριοθετούν τη γεωργική γη. Οι εκτεταμένοι ορυζώνες δημιουργούν ένα τοπίο μοναδικό την άνοιξη και το καλοκαίρι, όταν πλημμυρισμένοι με νερό συμπληρώνουν την εικόνα του φυσικού υγροτόπου.

Παρ’ όλες τις αλλαγές που υπέστη ο υγρότοπος τον τελευταίο αιώνα (έχει χάσει περίπου 70% της έκτασής του), το Δέλτα εξακολουθεί να εντυπωσιάζει τον απλό επισκέπτη ή το μελετητή, αποκαλύπτοντάς του πάντα κάτι νέο και συναρπαστικό μέσα στη φαινομενική ηρεμία του τοπίου του.

Η Βλάστηση

Σε υγροτόπους που βρίσκονται μεταξύ ξηράς και θάλασσας, η βλάστηση διακρίνεται σε ζώνες ανάλογα με την υγρασία και την αλατότητα του εδάφους. Στο Δέλτα του Αξιού διακρίνονται έξι ζώνες βλάστησης:

·     Η αλοφυτική βλάστηση, με είδη τα οποία έχουν την κοινή ονομασία αλμυρήθρες. Οι αλμυρήθρες (αλόφυτα) είναι φυτά που ζουν σε αλμυρό περιβάλλον. Καθώς τα αλατούχα εδάφη επικρατούν, η αλοφυτική βλάστηση καλύπτει τη μεγαλύτερη έκταση του Δέλτα.

·     Οι θαμνώνες με τα αλμυρίκια. Τους θαμνώνες αυτούς τους συναντούμε κυρίως σε εκτάσεις κατά μήκος της κοίτης του ποταμού αλλά και στο εσωτερικό του Δέλτα. Όσο πλησιάζουμε προς τη θάλασσα, οπότε η αλατότητα αυξάνεται, η ζωτικότητα του θάμνου αυτού ελαττώνεται και δίνει τη θέση του στην αλοφυτική βλάστηση. Μόνο κατά μήκος της κοίτης του ποταμού όπου η αλατότητα μετριάζεται από το γλυκό νερό, τα αλμυρίκια αναπτύσσονται σε δενδρώδη μορφή.

·     Οι λειμώνες με τα βούρλα. Βούρλα υπάρχουν κυρίως σε εκτάσεις που δεν επηρεάζονται έντονα από το αλμυρό νερό. Πολλές περιοχές που καλύπτονταν στο παρελθόν από βούρλα, εκχερσώθηκαν και αποδόθηκαν στην καλλιέργεια.

·     Οι καλαμώνες με είδη όπως το αγριοκάλαμο και το ψαθί αναπτύσσονται στις εκβολές του ποταμού, κοντά στις όχθες, καθώς επίσης και κατά μήκος των αποστραγγιστικών τάφρων.

·     Η υδροφυτική βλάστηση, με είδη όπως η φακή του νερού, το κερατόφυλλο κ.λπ. που παρατηρούνται στα ρηχά γλυκά νερά, στα αρδευτικά κανάλια, στις αποστραγγιστικές τάφρους και στους ορυζώνες της περιοχής.

·     Η δενδρώδης βλάστηση, η οποία αναπτύσσεται κατά μήκος του ποταμού καθώς και σε πολλές νησίδες που σχηματίζονται μέσα στην κοίτη. Τα είδη που επικρατούν είναι η λεύκα, το σκλήθρο και η ιτιά.

Η βλάστηση των υγροτόπων επιτελεί πολλές σημαντικές λειτουργίες:

·     Η δενδρώδης βλάστηση κατά μήκος του ποταμού συγκρατεί το έδαφος και προστατεύει τις όχθες από τη διάβρωση.

·     Η βλάστηση που βρίσκεται μέσα στο νερό, λειτουργεί ως φυσικό φίλτρο καθαρισμού του νερού.

Αλμυρόβαλτοι, θαμνώνες, καλαμώνες, λειμώνες και ψηλά δένδρα αποτελούν βιότοπο για ένα σημαντικό αριθμό ζωϊκών ειδών που βρίσκουν κατάλληλες συνθήκες για διατροφή και αναπαραγωγή.

Επιπλέον, στη βλάστηση των υγροτόπων βόσκει ένας μεγάλος αριθμός κτηνοτροφικών ζώων.

Η Πανίδα

Στους εκτεταμένους βιότοπους του Δέλτα, τους απομονωμένους από την ανθρώπινη παρουσία, προσφέρονται ιδανικές συνθήκες αναπαραγωγής και διατροφής σε μία μεγάλη ποικιλία άγριων ζώων.

Ψάρια

Στον Αξιό ζουν τόσο είδη του γλυκού όσο και του αλμυρού νερού. Συνολικά έχουν καταγραφεί 36 είδη ψαριών από τα οποία τα 33 είναι αυτόχθονα και 3 είναι εισαχθέντα. Ανάμεσά τους Γουλιανοί, Περκιά, Γριβάδια, Χέλια, Κεφάλια, Βελονίτσες, Μυλωνάκια, αλλά και ένα ενδημικό είδος, το Μαυροτσιρώνι (Rutilus macedonicus).

Αμφίβια και ερπετά

Αν και τα αμφίβια και τα ερπετά της περιοχής δεν έχουν μελετηθεί λεπτομερώς, έχουν παρατηρηθεί 6 είδη αμφιβίων και 15 είδη ερπετών.

Στα κανάλια και τις αποστραγγιστικές τάφρους θα βρει κανείς βατράχια, νεροχελώνες και νερόφιδα ενώ στις πιο στεγνές περιοχές χελώνες, φίδια και σαύρες.

Πουλιά

Τα πουλιά, είναι το πιο εντυπωσιακό στοιχείο της πανίδας του Δέλτα. Έχουν παρατηρηθεί περίπου 215 διαφορετικά είδη πουλιών, από τα οποία 109 είδη είναι υγροτοπικά ή παρυδάτια, είδη δηλαδή που εξαρτώνται απόλυτα από την ύπαρξη νερού. Αυτά, χρησιμοποιούν την περιοχή για να φωλιάσουν, να ξεχειμωνιάσουν ή ως σταθμό κατά τη μετανάστευσή τους.

Οι ερωδιοί είναι τα πιο χαρακτηριστικά πουλιά την άνοιξη και το καλοκαίρι, μια που φωλιάζουν στην περιοχή σε μία από τις σημαντικότερες αποικίες στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη. Μπορεί να παρατηρήσει κανείς Λευκοτσικνιάδες, Νυχτοκόρακες, Κρυπτοτσικνιάδες και Πορφοροτσικνιάδες από τον Απρίλιο ως τα τέλη Σεπτεμβρίου να τρέφονται στους εκτεταμένους ορυζώνες, στους αλμυρόβαλτους κατά μήκος της θάλασσας ή στα κανάλια και τις όχθες του ποταμού. Την ίδια εποχή θα δει κανείς Χουλιαρομύτες, Χαλκόκοτες και Κορμοράνους ή χαραδριόμορφα πουλιά όπως Κοκκινοσκέλιδες, Καλαμοκανάδες, Αβοκέτες, Θαλασσοσφυρικτές και γλαρόνια.

Χιλιάδες πάπιες χρησιμοποιούν την περιοχή για να περάσουν το χειμώνα τους. Οι πάπιες αυτές συνήθως γεννούν σε βορειότερες χώρες και έρχονται  στο Δέλτα  για να περάσουν το χειμώνα τους σε ηπιότερες καιρικές συνθήκες. Μερικά είδη πάπιας όπως οι Βαρβάβες ή οι Πρασινοκέφαλες μένουν και γεννούν εδώ. Έχουν παρατηρηθεί 12 διαφορετικά είδη πάπιας. Την ίδια εποχή παρατηρούμε πολλά αρπακτικά πουλιά όπως Ποντικοβαρβακίνες, Αετογερακίνες και διάφορα είδη γερακιών, κάποια άλλα είδη ερωδιών όπως ο Αργυροτσικνιάς που παλιότερα φώλιαζε στο Δέλτα, ο Σταχτοτσικνιάς, αλλά και χήνες και παρυδάτια πουλιά όπως Σκαλίδρες, Τουρλίδες και Χαλικοκυλιστές. Τα περισσότερα όμως παρυδάτια πουλιά παρατηρούνται κατά την περίοδο της ανοιξιάτικης και της φθινοπωρινής μετανάστευσης, καθώς το Δέλτα αποτελεί ένα σημαντικό σταθμό στη μακριά πορεία των πουλιών που μεταναστεύουν.

Θηλαστικά

Στην πυκνή βλάστηση κατά μήκος της όχθης του ποταμού ζουν η Αλεπού, το Τσακάλι, ο Ασβός, το Κουνάβι, η Νυφίτσα, ο Λαγός, η Αγριόγατα, ακόμη και ο Λύκος περιστασιακά και άλλα δέκα τουλάχιστον είδη. Ο προσεκτικός επισκέπτης θα ξαφνιαστεί συχνά από τη θέα του Λαγόγυρου στα αναχώματα αλλά και του Μυοκάστορα (είδος που έχει εισαχθεί στην περιοχή από τη νότιο Αμερική) στα κανάλια και τις τάφρους.

Ανθρώπινες δραστηριότητες

Γεωργία

Οι κύριες καλλιέργειες που επικρατούν γύρω από τον υγρότοπο, είναι το ρύζι, το καλαμπόκι και το βαμβάκι. Η ορυζοκαλλιέργεια ειδικά, που απαιτεί τα χωράφια με το ρύζι να μένουν πλημμυρισμένα πολλούς μήνες το χρόνο, θεωρείται πάρα πολύ σημαντική για το οικοσύστημα, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες όταν το γλυκό νερό μειώνεται αισθητά. Στους ορυζώνες, συγκεντρώνεται μία μεγάλη ποικιλία εντόμων, αμφιβίων, ερπετών και πουλιών.

Κτηνοτροφία

Η κτηνοτροφία παλαιότερα ασκούνταν σε μεγαλύτερη έκταση. Μετά την απόδοση όμως μεγάλων εκτάσεων στην καλλιέργεια, περιορίστηκε σε μία στενή λωρίδα κατά μήκος της θάλασσας και της κοίτης του ποταμού. Στη βλάστηση του υγροτόπου βόσκουν κυρίως αγελάδες και πρόβατα. Οι νεροβούβαλοι, ζώα προσαρμοσμένα να ζουν σε υγροτόπους, έχουν σήμερα μειωθεί στο ελάχιστο μια και αντικαταστάθηκαν από αγελάδες.

Αλιεία

Η αλιεία ψαριών και οστράκων (στρείδια, κυδώνια, χάβαρα) είναι πολύ αναπτυγμένη στην παράκτια ζώνη. Οι ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες που δημιουργούνται στο Δέλτα με την ανάμειξη του γλυκού με το αλμυρό νερό και τα θρεπτικά συστατικά που καταλήγουν εκεί, οδήγησαν στην ανάπτυξη των οστρακοκαλλιεργειών και κυρίως της μυδοκαλλιέργειας.

Αμμοληψίες

Υψηλής ποιότητας άμμος που καλύπτει τις οικοδομικές ανάγκες της ευρύτερης περιοχής συλλέγεται από την κοίτη του ποταμού.

Κυνήγι

Το κυνήγι είναι μία δραστηριότητα που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον όχι μόνο των κατοίκων των γειτονικών κοινοτήτων αλλά και πολλών άλλων από τα κοντινά αστικά κέντρα.

Η αξία του Δέλτα

Η αξία του Δέλτα είναι τόσο μεγάλη και ποικίλη ώστε για αρκετά στοιχεία του ξεπερνά σε σπουδαιότητα το τοπικό ή εθνικό επίπεδο και γίνεται διεθνής. Μερικές από αυτές τις αξίες είναι:

Ιστορική

Τόσο η αρχαία όσο και η νεώτερη ιστορία της Μακεδονίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτήν της πεδιάδας της Θεσσαλονίκης και του ποταμού Αξιού. Τα γεγονότα του Μακεδονικού αγώνα που περιγράφονται στα "Μυστικά του Βάλτου" της Πηνελόπης Δέλτα, διαδραματίστηκαν στα τενάγη και τις πυκνοκαλαμιές της πρώην λίμνης Γιαννιτσών.

Βιολογική

Ο πλούτος των ζωικών ειδών που ζουν στο Δέλτα και ειδικά η ορνιθοπανίδα έχει ήδη δώσει στην περιοχή διεθνή αναγνώριση.

Οικονομική

Η ίδια η πεδιάδα της Θεσσαλονίκης, μπορεί κανείς να ισχυρισθεί πως είναι δημιούργημα των προσχώσεων των ποταμών που έρεαν μέσα σ’ αυτήν τα τελευταία 2.500 χρόνια. Η εξέλιξη του Δέλτα του Αξιού δείχνει τη σημαντική συμβολή του Αξιού στη διεργασία αυτή.

Το μεγαλύτερο τμήμα της πεδιάδας της Θεσσαλονίκης αρδεύεται από τα νερά του Αξιού.

Στην περιοχή του Αξιού παράγεται περισσότερο από το 70% της ελληνικής παραγωγής ρυζιού, γεγονός με μεγάλη οικονομική σημασία για τους κατοίκους.

Στο Δέλτα και στις αβαθείς θαλάσσιες εκτάσεις βρίσκει τροφή και προστασία ο γόνος των περισσότερων ψαριών του Θερμαϊκού κόλπου, γεγονός με τεράστια σημασία για την πλουσιότατη σε αλιεύματα αυτή θαλάσσια περιοχή της Ελλάδας.

Η παραγωγή μυδιών στον Αξιό αντιπροσωπεύει το 90% περίπου της συνολικής παραγωγής μυδιών στην Ελλάδα, ενώ η συλλογή των άλλων οστράκων αντιπροσωπεύει το σύνολο της εθνικής παραγωγής. Η μυδοκαλλιέργεια, αποτελεί μία πολύ σημαντική δραστηριότητα με μεγάλα οικονομικά οφέλη για τους κατοίκους.

Η αμμοληψία τέλος, από διάφορα σημεία της κοίτης του ποταμού καλύπτει μεγάλο μέρος των οικοδομικών αναγκών του νομού.

Κλιματική

Ειδικά για την πόλη της Θεσσαλονίκης η κοιλάδα του Αξιού παίζει πολύ σημαντικό ρόλο από κλιματική άποψη. Οι ευεργετικοί άνεμοι που τη διαπνέουν καθαρίζουν την ατμόσφαιρα της πόλης.

Επιστημονική

Πλήθος ερευνητικών εργασιών που έχουν ολοκληρωθεί ή βρίσκονται υπό εξέλιξη μελετούν τη γεωμορφολογία, τη χλωρίδα, την πανίδα καθώς επίσης και τον πολιτισμό και την ιστορία της περιοχής.

Εκπαιδευτική

Το Δέλτα αποτελεί έναν τόπο ιδανικό για Περιβαλλοντική Εκπαίδευση σχετικά με τη φύση, τη ζωή των ανθρώπων και γενικότερα τον πολιτισμό.

Αναψυχής

Η γειτνίαση του υγροτόπου με την πόλη, προσφέρει δυνατότητα εύκολης πρόσβασης για πεζοπορία, φωτογράφηση, παρατήρηση της φύσης και γνωριμία με τις δραστηριότητες των κατοίκων της περιοχής (οστρακοκαλλιέργειες, καλλιέργεια ρυζιού κ.λπ.)

Καθεστώς προστασίας

Σύμβαση Ραμσάρ

Σε αναγνώριση των ποικίλων και σημαντικών αξιών του, το Δέλτα του Αξιού μαζί με τις εκβολές του Λουδία, το Δέλτα του Αλιάκμονα και την Αλυκή Κίτρους, συμπεριλήφθηκε το 1974 στους 11 ελληνικούς υγροτόπους οι οποίοι προστατεύονται από τη Σύμβαση Ραμσάρ.

Σύμβαση της Βέρνης

Πολλά είδη αμφιβίων, ερπετών, θηλαστικών και πουλιών που ζουν στο Δέλτα, προστατεύονται από τη Σύμβαση της Βέρνης.

Οδηγία 79/409 της ΕΟΚ

Από το σύνολο των πουλιών που παρατηρούνται στο Δέλτα, οι πληθυσμοί 65 ειδών μειώνονται σε όλη την Ευρώπη και προστατεύονται από την Οδηγία 79/409 της ΕΟΚ. Μάλιστα, στην περιοχή συναντώνται δύο είδη που απειλούνται παγκοσμίως με εξαφάνιση: ο Αργυροπελεκάνος και η Λεπτομύτα.

Σύμφωνα με την οδηγία αυτή, το Δέλτα του Αξιού είναι μία από τις Σημαντικές για τα Πουλιά Περιοχές στην Ευρώπη. Η ποικιλία εξάλλου των πουλιών που συγκεντρώνονται εδώ αλλά και οι μεγάλοι πληθυσμοί τους, ήταν ο κυριότερος λόγος για την επιλογή και την ένταξή του στον κατάλογο των υγροτόπων Διεθνούς Ενδιαφέροντος ή Υγροτόπων Ραμσάρ.

Καταφύγιο θηραμάτων

Ένα μεγάλο τμήμα του Δέλτα έχει χαρακτηριστεί ως καταφύγιο θηραμάτων, με σκοπό την προστασία της πανίδας του.

Απειλές

Παρά το καθεστώς προστασίας που ισχύει για την περιοχή, οι αξίες της δυστυχώς υποβαθμίζονται εξαιτίας μίας σειράς σημαντικών απειλών για τον υγρότοπο.

Συγκεκριμένα:

Στον υγρότοπο καταλήγουν βιομηχανικά και αστικά λύματα της λεκάνης απορροής του ποταμού η οποία βρίσκεται στην πρώην Γιουγκοσλαβία αλλά και των δήμων και κοινοτήτων που βρίσκονται κατά μήκος του ελληνικού τμήματος του ποταμού. Η περίσσεια λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων που χρησιμοποιούνται στις γεωργικές καλλιέργειες, καταλήγει επίσης στο Δέλτα, υποβαθμίζοντας έτσι την ποιότητα των νερών και επηρεάζοντας αρνητικά οτιδήποτε ζει μέσα σε αυτά.

Τα φράγματα, κυρίως στην περιοχή της πρώην Γιουγκοσλαβίας αλλά και η υπεράντληση για αρδευτικούς σκοπούς, προκαλούν μείωση των γλυκών νερών και πτώση του υπογείου υδροφόρου ορίζοντα ο οποίος έχει αρχίσει να επηρεάζεται από τη διείσδυση θαλασσινού νερού.

Αυθαίρετες κατασκευές και καταπατήσεις μέσα στο πιο ευαίσθητο τμήμα του Δέλτα, καταστρέφουν σημαντικές περιοχές για την ανάπτυξη του γόνου των ψαριών και για τη διαβίωση των πουλιών και των άλλων ζώων και σε συνδυασμό με την απόθεση απορριμμάτων αλλοιώνουν την αισθητική του τοπίου.

Οι αμμοληψίες, η επέκταση των καλλιεργειών προς το ποτάμι, η ανεξέλεγκτη βόσκηση και η παράνομη υλοτομία μειώνουν την παραποτάμια βλάστηση, ζωτική για την προστασία από τη διάβρωση και τις πλημμύρες και για το φώλιασμα ενός μεγάλου αριθμού υδροβίων πουλιών. Το 1987, κατά τη διάρκεια αμμοληπτικών εργασιών, καταστράφηκε νησίδα στην κοίτη του ποταμού με δενδρώδη βλάστηση στην οποία φώλιαζαν εκατοντάδες ερωδιόμορφα πουλιά.

Η βόσκηση γίνεται χωρίς κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο με αποτέλεσμα να υπάρχουν σημάδια υπερβόσκησης της βλάστησης. Επίσης, πολλές φορές την άνοιξη τα κοπάδια καταπατούν τις φωλιές των πουλιών που φωλιάζουν στο έδαφος (γλαρόνια, καλαμοκανάδες κ.λπ.).

Το κυνήγι, ασκείται με έντονους ρυθμούς και όχι πάντοτε εκτός του καταφυγίου θηραμάτων. Η θηροπροστασία είναι ανεπαρκής με αποτέλεσμα η διαφύλαξη της σπάνιας ορνιθοπανίδας του υγροτόπου να επαφίεται κυρίως στην ευσυνειδησία των κυνηγών.

Τι γίνεται σήμερα για το Δέλτα

Παρ όλες τις απειλές και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα το Δέλτα του Αξιού, όλο και περισσότερο διαπιστώνεται η σημασία του αλλά και η ανάγκη διατήρησης όλων των αξιών του.

Τα τελευταία χρόνια, άρχισε να παρατηρείται μία προσπάθεια ενημέρωσης τόσο από επιστημονικούς φορείς όσο και από περιβαλλοντικές οργανώσεις. Συχνά γίνονται ομιλίες σε σχολεία και επισκέψεις μαθητών και εκπαιδευτικών στον υγρότοπο, γράφονται άρθρα στον τύπο σχετικά με τα προβλήματα και τις αξίες της περιοχής, και διερευνώνται οι πιθανές λύσεις των προβλημάτων. Ήδη, κατασκευάστηκε, με πρωτοβουλία του Υπουργείου Περιβάλλοντος, κέντρο πληροφόρησης για το Δέλτα στη Χαλάστρα, ενώ οι Δήμοι και οι Κοινότητες της περιοχής καθώς και οι Δημόσιες Υπηρεσίες αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την προστασία του υγρότοπου.

Παρ όλο που όλες αυτές οι ενέργειες είναι θετικές δεν είναι αρκετές για την διαφύλαξη αυτής της περιοχής. Χρειάζεται δέσμευση από τη μεριά της πολιτείας και ενεργοποίηση όλων μας.

Τι πρέπει να γίνει για το Δέλτα

Για τη διατήρηση αυτής της τόσο σημαντικής περιοχής είναι απαραίτητο να καθοριστούν ακριβώς τα όρια της προστατευόμενης περιοχής και να συνταχθεί ένα διαχειριστικό σχέδιο το οποίο να καθορίζει τον τρόπο άσκησης των διαφόρων δραστηριοτήτων μέσα στην περιοχή έτσι ώστε να μην υποβαθμίζονται οι πολλαπλές αξίες του υγροτόπου. Επιπλέον, επιβάλλεται η ανάγκη προστασίας και συνετής χρήσης του υγροτόπου να ληφθεί σοβαρά υπόψη στα σχέδια ανάπτυξης της περιοχής. Πάνω από όλα όμως είναι απαραίτητο να συνειδητοποιήσουμε όλοι την τεράστια αξία της περιοχής και να πιστέψουμε πως το Δέλτα του Αξιού είναι κάτι που θέλουμε να συνεχίσει να υπάρχει για να το γνωρίσουν και τα παιδιά μας.

πηγή